'Een G-krachtige praktijk

Opleidingswerkboek


Je werkt als lector, taalbeleidscoördinator of opleidingscoördinator aan de secundaire lerarenopleiding en je bent ervan overtuigd dat de ontwikkeling van geletterdheidsvaardigheden een vaste plaats moet krijgen binnen jullie lerarenopleiding. Hoe pak je het aan om je collega’s mee te krijgen?

Het opleidingswerkboek reikt je tips en tools aan om Een G-krachtige praktijk in je lerarenopleiding te implementeren. We baseren ons hiervoor op de ervaringen uit het focustraject G-kracht en de verzamelde expertise rond het taalbeleidsvoerend vermogen van scholen uit de opleiding Taalbeleidsexpert van het CTO: de reviewstudie naar effectieve kenmerken van professionaliseringsinterventies van leraren van Van Veen e.a. (2010) enerzijds en het model van veranderingsmanagement van Kotter (1996) anderzijds. Meer informatie hierover vindt u  hier.

Veel succes!

Tips en tools


Tip 1: Laat je collega’s en studenten/cursisten zien dat er een nood is

Jij bent er ondertussen misschien van overtuigd dat de ontwikkeling van geletterdheidsvaardigheden op jullie taalbeleidsagenda moet staan, maar hoe overtuig je je collega’s en studenten/cursisten hiervan?

Laat ze zien en zelf ontdekken dat die nood er wel degelijk is; het leerpad bevat informatie en ideeën om dit te doen. Enkele ideeën:

  • Laat je collega’s kennismaken met recent onderzoek
  • Neem samen de geletterdheidsvaardigheden van je eigen studenten/cursisten en hun toekomstige leerlingen onder de loep; je kan hiervoor inspiratie zoeken in de BSA-vragenlijst die we in Een G-krachtige praktijk hebben gebruikt voor studenten en voor lectoren. Wil je graag weten welke informatie dit soort bevraging oplevert? Je kan het nalezen in Resultaten van de effectmeting.
  • Neem eens kijkje op de website van het project G-kracht; bekijk samen de getuigenis van de GOK-coördinator van een van de projectscholen uit dat project.
tekstallon 1
tekstballon 2
Tip 2: Trek samen aan de kar

 Alleen aan de kar trekken hou je niet vol; op je eentje een heel team meekrijgen is een utopie. Maak enkele collega’s warm, deel je ideeën en visie met enkele enthousiastelingen, met collega’s waarmee je goed kan samenwerken.

Het focustraject  G-kracht leerde ons dat het beter werkt als je klein begint als je een onderwijsvernieuwing wilt implementeren. Start een kleine professionele leergemeenschap (PLG) op en probeer vanuit die kerngroep geleidelijk aan voor een olievlek te zorgen binnen je lerarenopleiding.
trek samen aan de kar
Zo’n professionele leergemeenschap kan je binnen je eigen opleiding vormen, maar je kan daarvoor ook buiten je eigen muren treden. Binnen  Een G-krachtige praktijk vormden we een  professionele leergemeenschap met enkele praktijkvaklectoren en lectoren didactiek uit secundaire lerarenopleidingen uit verschillende instellingen.

Opgelet:

  • Maak je PLG niet te groot (3 tot 8 personen) en niet tè gewichtig (het hoeft niet meteen een officieel orgaan te zijn)
  • Stel iemand aan die de coördinatie op zich neemt: wanneer komen we samen, wat staat er op onze agenda, … Alleen met ieders goede wil houd je het niet lang vol.
  • Wissel expertise uit, houd intervisie over wat je hebt uitgeprobeerd of gaat uitproberen (de reflectiecirkel van Korthagen en de Checklist G-krachtige lespraktijken kunnen hier een mogelijke leidraad voor zijn), denk samen na hoe jullie je ideeën met de rest van jullie collega’s kunnen delen.
Tip 3: Ontwikkel en deel visie

Als je collega’s zien dat er een nood is, is dat al een belangrijke stap. Maar daarnaast is het ook belangrijk dat je collega’s inzicht verwerven in de doelstellingen die je met het project wilt bereiken: verken samen het begrip functionele geletterdheid en verwerf samen inzicht in de invulling van dat begrip binnen de lerarenopleiding, zodat je doelgericht met die inzichten aan de slag kan.

De website bevat heel wat nuttige achtergrondinformatie; het  leerpad biedt ook een aantal oefeningen aan om die visie te ontwikkelen.
ladder
Tip 4: Teach what you preach

Veel leerkrachten geven les hoe ze zelf les hebben gekregen. Als je wilt dat je studenten/cursisten de geletterdheidsdidactiek in hun eigen lessen gaan implementeren, is het aangewezen dat je die didactiek eerst zelf in de vingers hebt en in je eigen lespraktijk toepast. Het is dan ook een goed idee om er eerst zelf mee aan de slag te gaan vooraleer je de principes naar je studenten toe expliciteert.

Stappenplan
  • Implementeer de principes van de geletterdheidsdidactiek in je eigen lespraktijk. Laat je inspireren door de lectoren uit Een G-krachtige praktijk.
  • Wissel hierover uit met je collega’s: een kritisch klankbord doet wonderen. Het is enerzijds fijn om je succeservaringen met anderen te delen, anderzijds zorgt een kritisch klankbord ervoor dat je voldoende reflecteert over de doelgerichtheid en functionaliteit van je acties.
  • Expliciteer de principes van functionele geletterdheid naar je studenten/cursisten (en/of je collega’s) toe. Verwijs hierbij naar de opdrachten die je studenten/cursisten in je eigen lessen moesten uitvoeren.
  • Geef de studenten/cursisten de opdracht om zelf met deze principes aan de slag te gaan; laat ze eens een les aanpassen en laat ze de principes inbouwen hun volgende stagelessen. Evalueer ze hier ook op.

Tip 5: Zorg voor samenhang met het taalbeleid van de opleiding

Werken aan de ontwikkeling van geletterdheidsvaardigheden is een onderdeel van taalontwikkelend lesgeven. Met Een G-krachtige praktijk zoom je in op de schriftelijke schoolse vaardigheden, maar ook de mondelinge vaardigheden worden in de geletterdheidsdidactiek meegenomen. Zoek samen naar de kenmerken van taalontwikkelend lesgeven in de geletterdheidsdidactiek, zodat voor iedereen duidelijk wordt dat dit project er niet nog maar eens bovenop komt, maar een verdere concretisering en verdieping van de grotere doelstelling inhoudt. Meer informatie hierover vind je in het  theoretisch kader, bij  kansen herkennen of bij de  voordelen.

Om de samenhang met het taalbeleid duidelijk te maken is de ondersteuning nodig van een taalbeleidscoördinator, een werkgroep taalbeleid en/of een opleidingscoördinator.

Zorg ervoor:
  • dat het project herhaaldelijk op de taalbeleidsagenda wordt geplaatst
  • dat het project gekaderd wordt binnen het grotere taalbeleidsverhaal van de opleiding
  • dat er concrete en haalbare opdrachten worden aan verbonden voor (alle) collega’s
  • dat er een forum is om over de uitvoering van die opdrachten te reflecteren, uit te wisselen

In bijlage vind je een voorbeeld van een  actieplan om Een G-krachtige praktijk in het taalbeleid van je opleiding te integreren.

Download een leeg actieplan en ga ermee aan de slag met je team: laat je collega’s in kleine groepjes brainstormen over wat ze wanneer op het programma willen zetten, wie dat op zich kan nemen, wie opvolgt, enzovoort.

Ben je lector in de secundaire lerarenopleiding in een CVO? Dan kan het  geletterdheidsplan in SLO HIK Geel om Een G-krachtige praktijk in het taalbeleid van de opleiding te integreren je misschien inspireren.
Tip 6: Creëer succeservaringen

De vernieuwing moet zichtbaar opbrengen. Zorg ervoor dat jij en je collega’s en vervolgens ook jullie studenten/cursisten voldoende succeservaringen opdoen als je met het project aan de slag gaat. Om blijvend aan de slag te willen gaan met de innovatie, moet je aan den lijve ondervinden dat je studenten/cursisten door je ingrepen je vak beter begrijpen, actiever meewerken, meer gemotiveerd zijn.

Inspiratie om succesvol aan de slag te gaan vind je doorheen heel het  leerpad en onder  Kansen herkennen in het bijzonder.

Een lector en een student PO getuigen over hun eigen succeservaringen in deze filmpjes:

ballon 3
ballon 4
Tip 7: Zorg voor continuïteit via de olievlekstrategie

Een innovatie heeft tijd nodig. Verwacht niet dat je Een G-krachtige praktijk op één academiejaar in heel je opleiding kan implementeren. Zo kan je implementatieplan eruitzien:

Schooljaar 1:
  • Kerngroep werkt zich in (informeert zich bij collega’s uit het project Een G-krachtige praktijk, verkent de website van het project, volgt nascholing rond de implementatie van geletterdheidsvaardigheden)
  • Kerngroep probeert uit in de eigen lessen
  • Kerngroep geeft input/opdrachten aan studenten/cursisten

Schooljaar 2: uitbreiding
  • Semester 1: kerngroep informeert collega’s opleiding
  • Semester 2: kerngroep coacht geïnteresseerde collega’s – collega’s proberen uit in eigen lessen

Schooljaar 3:
  • Collega’s geven input/opdrachten aan studenten/cursisten
  • Implementatie in stage-evaluatie

Hoe creëer je een olievlek?
  • Maak een kleine maar enthousiaste PLG (professionele leergemeenschap) – zie Tip 2 Trek samen aan de kar.
  • Ontwikkel visie binnen je PLG – zie Tip 1 Laat zien dat er een nood is en Tip 3 Ontwikkel en deel visie. Een voorbeeld van een visieontwikkelend gesprek vindt u hier.
  • Probeer dingen uit in je eigen lespraktijk en wissel hierover ervaringen uit in de PLG – zie ook Tip 4 Teach what you preach. Je kan de Checklist G-krachtige lespraktijken gebruiken om hierover te reflecteren.
  • Expliciteer je visie aan je studenten/cursisten en laat hen eveneens dingen uitproberen - Tip 1 Laat zien dat er een nood is en Tip 3 Ontwikkel en deel visie. Vergeet dit niet terug te koppelen/te evalueren (reflectie/evaluatie-instrument: Checklist G-krachtige lespraktijken ).
  • Organiseer een infomoment over het project voor je collega’s - Tip 1 Laat zien dat er een nood is en Tip 3 Ontwikkel en deel visie.
  • Stel één of meerdere collega’s voor om mee in het project te stappen en zet met de collega’s die je gaat coachen stappen 2. tot en met 4. Hier vind je een getuigenis van zo'n coachingstraject.